卷一
golmin šanggiyan alin den juwe tanggū ba，šurdeme minggan ba，tere alin i ninggū de tamun i gebungge omo bi，šurdeme jakūnju ba.tere alin ci tucikengge yalu，hūntung，aihu sere ilan giyang.yalu giyang alin i julergici tucifi wasihūn eyefi，liyoodung ni julergi mederi de dosikabi.hūntung giyang alin i amarigici tucifi amasi eyefi，amargi mederi de dosikabi.aihu bira wesihun eyefi，dergi mederi de dosikabi.ere ilan giyang de boobai tana，genggiyen nicuhe tucimbi.
长白山高约二百里，周围约千里，此山之上有一潭名闼门，周围约八十里，鸭绿、混同、爱滹三江俱从此山流出。鸭绿江自山南泻出，向西流，直入辽东之南海。混同江自山北泻出，向北流，直入北海。爱滹江向东流，直入东海。此三江中每出珠宝。
长白山高二百里，周围千里，此山之上有一泊曰塔门，周围八十里，鸭绿、混同、爱滹三江俱从此山出。鸭绿江自山南出，向西流，入辽东之南海。混同江自山北出，向北流，入北海。爱滹江向东流，入东海。此三江每出宝珠、明珠。
šanggiyan alin edun mangga ba šahūrun ofi，juwari erin oho manggi，šurdeme alin i gurgu gemu šanggiyan alin de genefi bimbi，šun dekdere ergi ufuhu wehe noho šanggiyan alin tere inu.
长白山山高地寒，风劲不休，夏日环山之兽俱投憩此山中，此山尽是浮石，乃东北一名山也。
白山因风劲地寒，入夏以后，周围山上之兽俱来此山生活。东方尽是浮石，此乃白山也。
manju gurun i da golmin šanggiyan alin i šun dekdere ergi bukūri gebungge alin，bulhūri gebungge omoci tucike.tere bukūri alin i dade bisire bulhūri omo de abkai sargan jui enggulen，jenggulen，fekulen ilan nofi ebišeme jifi，muke ci tucifi，etuku etuki sere de，fiyanggū sargan jui etukui dele enduri saksaha i sindaha fulgiyan tubihe be bahafi，na de sindaci hairame angga de ašufi etuku eture de ašuka tubihe bilha de šuwe dosifi，gaitai andande beye de ofi，wesihun geneci ojorakū hendume，mini beye kušun ohobi，adarame tutara sehe manggi，juwe eyun hendume，muse lingdan okto jekebihe，bucere kooli akū，sinde fulingga bifi，kušun ohobidere beye weihuken oho manggi，jio seme hendufi genehe.
满洲源流：满洲原起于长白山之东北布库哩山下一泊名布勒瑚里。初，天降三仙女浴于泊，长名恩古伦，次名正古伦，三名佛库伦。浴毕上岸，有神鹊衔一朱果置佛库伦衣上，色甚鲜妍，佛库伦爱之不忍释手，遂衔口中，甫著衣，其果入腹中，即感而成孕，告二姊曰：“吾觉腹重，不能同升，奈何？”二姊曰：“吾等曾服丹药，谅无死理，此乃天意，俟尔身轻，上升未晚。”遂别去。
满洲国之源出自长白山东布库哩山下一泊名布勒瑚里。初，天女恩古伦、正古伦、佛库伦三人来此沐浴，出水时，最小的天女佛库伦在衣上拾到神鹊所置之朱果，惜之不忍置于地，遂含于口，穿衣时，所含之果直落入喉中，即成孕，欲升去而不能，曰：“吾身沉重，奈何要留于此？”二姐曰：“吾等服过灵丹，无死之理，此乃天意，俟尔沉重之身变轻后再回可也。”言毕别去。
fekulen tereci uthai haha jui banjiha，abka i fulinggai banjibuha jui ofi uthai gisurembi，goidaha akū ambakan oho manggi.eme hendume，jui simbe abka facuhūn gurun be dasame banjikini seme banjibuhabi，si genefi facuhūn gurun be dasame toktobume banji seme hendufi.abka i fulinggai banjibuha turgun be giyan giyan i tacibufi weihu bufi ere bira be wasime gene sefi，eme uthai abka de wesike.
佛库伦后生一男，生而能言，倏尔长成。母告子曰：“天生汝，实令汝以定乱国，可往彼处。”将所生缘由一一详说，乃与一舟：“顺水去即其地也。”言讫忽不见。
此后，佛库伦即诞下一男，因此子承天命而生，故生而能言，不久长成。母曰：“天生汝，实为治乱国而生，汝可往而治定乱国。”将承天命而生之由一一详教，乃与一舟：“顺此河而去可也。”言讫，母即升天。
tereci tere jui weihu de tefi eyen be dahame wasime genehei，muke juwere dogon de isinafi，dalin de akūnafi，burha be bukdafi，suiha be sujafi mulan arafi，mulan i dele tefi bisire de.
其子乘舟顺流而下，至于人居之处，登岸折柳条为坐具，似椅形，独踞其上。
其子遂乘小舟顺流而下，至一取水渡口，于河岸尽头，折柳条、撑艾草为椅，坐于其上。
tere fonde，tere bai ilan halai niyalma gurun de ejen ojoro be temšenume inenggi dari becendume afandume bisirede.emu niyalma muke ganame genefi，tere jui be sabufi ferguweme tuwafi，amasi jifi becendure bade isaha geren i baru alame，suwe becendure be naka，musei muke ganara dogon de dembei ferguwecuke fulingga banjiha emu haha jui jifi tehebi seme alaha manggi，becendure bade isaha geren niyalma gemu genefi tuwaci，yala ferguwecuke fulingga jui mujangga.
彼时，长白山东南鄂谟辉（地名）鄂多理（城名）内有三姓，争为雄长，终日互相杀伤。适一人来取水，见其子，举止奇异，相貌非常。回至争斗之处，告众曰：“汝等无争，我于取水处遇一奇男子，非凡人也，想天不虚生此人，盍往观之？”三姓人闻言罢战，同众往观，及见，果非常人。
彼时，当地三姓人争为国主，每日相互争吵、打斗。一人去取水，见其子，惊异而视。回来告之争吵之地所聚众人曰：“汝等勿争，吾等取水渡口有一奇异非常、承天命而生之男儿来坐。”争吵之地所聚众人皆往观之，果为神奇天命之子。
geren gemu furguweme fonjime，enduringge jui si ainaha niyalma?tere jui ini emei tacibuha gisun i songkoi alame，bi abkai enduri bihe.bukūri alin i dade bisire bulhūri omo de abkai sargan jui enggulen jenggulen fekulen ilan nofi ebišeme jihe bihe.abkai han suweni facuhūn be safi gurun be toktobukini seme mini beye be fulgiyan tubihe obufi，emu enduri be saksaha beye ubaliyambufi fulgiyan tubihe be gamafi，bulhūri omo de ebišeme genehe fiyanggū sargan jui etuku de sindafi jio seme takūrafi.tere enduri saksaha fulgiyan tubihe be saifi gajifi fiyanggū sargan jui etukui dele sindafi.fiyanggū sargan jui muke ci tucifi etuku etuki serede，tere tubihe be bahafi na de sindaci hairame angga de ašufi，bilha de dosifi bi banjiha.mini eme abkai sargan jui，gebu fekulen.mini hala abka ci wasika aisin gioro，gebu bukūri yongšon seme alaha manggi，geren gemu ferguweme，ere jui be yafaha gamara jui waka seme juwe niyalma gala be ishunde joolame jafafi galai dele tebufi boo de gamafi.
异而诘之，答曰：“我乃天女佛库伦所生，姓爱新（汉语金也）觉罗（姓也），名布库哩雍顺。天降我定汝等之乱。”因将母所嘱之言详告之。众皆惊异，曰：“此人不可使之徒行。”遂相插手为舆，拥捧而回。
众人俱异而问之：“神圣之子，尔为何人？”其子依母教之言告之：“吾本天神。初，布库哩山下布勒瑚里泊有恩古伦、正古伦、佛库伦三天女来浴。天汗知汝等作乱，欲平定汝国，遂以吾身为一朱果，化另一神之身为鹊，遣其衔朱果而去，置于往布勒瑚里泊沐浴之小女衣上。神鹊衔朱果置于小女衣上，小女出水欲穿衣时，得其果，怜之不忍置地，含于口而落入腹，遂生吾。吾母乃天女，名佛库伦，吾姓乃天降之爱新觉罗，名布库哩雍顺。”众皆惊异，曰：“此子乃不可徒行之子。”遂由二人相互插手而握，置之手上，迎回。
ilan halai niyalma acafi hebdeme，muse gurun de ejen ojoro be temšerengge nakaki，ere jui be tukiyefi musei gurun de beile obufi，beri gege be sargan buki seme gisurefi.uthai beri gebungge sargan jui be sargan bufi，gurun de beile obuha.bukūri yongšon šanggiyan alin i šun dekdere ergi omohoi gebungge bigan i odoli gebungge hecen de tefi，facuhūn be toktobufi gurun i gebu be manju sehe，tere manju gurun i da mafa inu.
三姓人息争，共奉布库哩雍顺为主，以百里女妻之。其国定号满洲，乃其始祖也（南朝误名建州）。
三姓人会商曰：“吾等暂息国主之争，奉此子为吾国之主，以百里女妻之。”议毕，即以名百里之女妻之，奉为国主。白山东鄂漠辉之地，有城名鄂多理，布库哩雍顺居于此，平乱以后，定国号为满洲，乃满洲国始祖也。
tereci ududu jalan oho manggi，amala banjire juse omosi gurun irgen be jobobure jakade，gurun irgen gemu ubašafi ninggun biya de tehe odoli hecen be kafi afafi bukūri yongšon i uksun mukūn be suntebume wara de.
历数世后，其子孙暴虐部属，遂叛，于六月间，将鄂多理攻破，尽杀其阖族子孙。
历数世后，因后世子孙暴虐国民，国民皆反，六月间，围攻所居鄂多理城，尽诛布库哩雍顺族人。
bukūri yongšon i enen fanca gebungge jui tucifi šehun bigan be burulame genere be，batai coohai niyalma amcara de，emu enduri saksaha deyeme jifi，tere fanca gebungge jui ujui dele doha，amcara coohai niyalma gūnime niyalma de geli saksaha dombio?mukdehen aise seme hendume，gemu amasi bederehe.tereci fanca guwefi tucike，tuttu ofi manju gurun i amaga jalan i juse omosi gemu saksaha be mafa seme warakū bihe.fanca tucifi beye be somime banjiha.
内有一幼儿名樊察脱身走至旷野，后兵追之，适有一神鹊，栖儿头上，追兵谓人首无鹊栖之理，疑为枯木桩，遂回，于是樊察得出，遂隐其身以终焉。满洲后世子孙皆以鹊为神，故不加害。
布库哩雍顺后裔名樊察者脱出，败走旷野，敌兵追之。一神鹊飞来，落于樊察头上，追兵曰：“人岂有让鹊栖之理？想是树桩也。”遂俱回，于是樊察得出，故满洲国后世子孙皆以鹊为祖而不加害。樊察得出后，隐其身而活。
fancai amaga jalan i omolo dudu□□□erdemungge banjifi，ini nendehe mafari be waha kimungge niyalmai juse omosi dehi niyalma be ini mafai tehe omohoi bigan i odoli hecen ci šun tuhere ergi de emu minggan sunja tanggū bai dube de suksuhu bira，hūlan hada hetu ala gebungge ba de jalidame gajifi，dulin be ini mafari kimun bata seme waha，dulin be jafafi ini ahūn deo i boigon be jolime gaifi sindafi unggihe.tereci dudu□□□tere hūlan hada hetu ala i ba de uthai tehe.
其孙都督□□□生有智略，将杀祖仇人之子孙四十余计诱于苏克素护河呼兰哈达（山名）下赫图阿拉（赫图，汉语横也。阿拉，岗也），距鄂多理西千五百余里，杀其半以雪仇，执其半以索眷族，既得，遂释之。于是□□□居于赫图阿拉。
樊察后世孙都督〈孟特穆〉（注：孟特穆，又名猛哥帖木儿。）生有智略，将杀其先祖之仇人子孙四十人诱至苏克素护河呼兰哈达下赫图阿拉，距其祖所居鄂漠辉之鄂多理城西一千五百里，杀半数以雪祖仇，执半数以赎回兄弟之家户，既得，遂释之。于是都督〈孟特穆〉即居于呼兰哈达赫图阿拉之地。
dudu□□□de banjihangge□□□cuyan.□□□de banjihangge tolo，toimo，□□□.□□□de banjihangge dudu□□□.dudu□□□de banjihangge desiku，liocan，soocangga，□□□，boolangga，boosi.desiku giorca gebungge bade tehe，liocan aha holo gebungge bade tehe，soocangga holo gašan gebungge ba de tehe，□□□mafai susu hetu ala de tehe，boolangga nimalan gebungge ba de tehe，boosi janggiya gebungge ba de tehe.ninggun niyalma ninggun ba de hoton arafi tehe manggi，tereci ninggutai beise sehe，tere ninggun mafa inu.（hetu alai hecen ci jai sunja hoton gorongge orin ba，hancingge sunja ba bi.）
都督□□□生二子，长名□□□，次名褚宴。□□□生三子，长名妥罗，次名妥义谋，三名□□□。□□□生一子都督□□□。□□□生六子，长名德世库，次名瑠阐，三名索长阿，四名□□□，五名宝朗阿，六名宝实。德世库住觉尔察地方，瑠阐住阿哈和洛地方，索长阿住和洛噶善地方，□□□住其祖居赫图阿拉地方，宝朗阿住尼玛兰地方，宝实住章佳地方。六子六处各立城池，称为六王，乃六祖也。（五城距赫图阿拉，远者不过二十里，近者不过五六里。）
都督〈孟特穆〉生〈充善〉、褚宴，〈充善〉生妥罗、妥义谋、〈锡宝齐篇古〉，〈锡宝齐篇古〉生都督〈福满〉，都督〈福满〉生德世库、瑠阐、索长阿、〈觉昌安〉、宝朗阿、宝实。德世库居觉尔察地方，瑠阐居阿哈和洛地方，索长阿居和洛噶善地方，〈觉昌安〉居祖先故地赫图阿拉地方，宝朗阿居尼玛兰地方，宝实居章佳地方。六人于六处各筑城池而居，称为六王，乃六祖也。（其余五城距赫图阿拉城，远者二十里，近者五里。）
amba mafa desiku de banjihangge suhecen daifu，tantu，niyanggu fiyanggū.jacin mafa liocan de banjihangge luhucen，maningge，mentu.ilaci mafa soocangga de banjihangge litai，utai，coki ajugu，longdun，fiongdun.duici mafa□□□de banjihangge lidun baturu，erguwen，jaikan，□□□，taca fiyanggū.sunjaci mafa boolangga de banjihangge duicin，lengdun.ningguci mafa boosi de banjihangge kanggiya，ahana，aduci，dorhoci.
长祖德世库生三子，长名苏赫臣代夫，次名谭图，三名尼扬古篇古。二祖瑠阐生三子，长名禄瑚臣，次名玛宁格，三名们图。三祖索长阿生五子，长名礼泰，次名武泰，三名绰奇阿珠库，四名龙敦，五名斐扬敦。四祖□□□生五子，长名礼敦巴图鲁（巴图鲁，汉语勇也），次名额尔衮，三名斋堪，四名□□□，五名塔察。五祖宝朗阿生二子，长名对秦，次名棱敦。六祖宝实生四子，长名康嘉，次名阿哈纳，三名阿笃齐，四名多尔和齐。
长祖德世库生苏赫臣代夫、谭图、尼扬古费扬古。二祖瑠阐生禄瑚臣、玛宁格、们图。三祖索长阿生礼泰、武泰、绰奇阿珠库、龙敦、斐扬敦。四祖〈觉昌安〉生礼敦巴图鲁、额尔衮、斋堪、〈塔克世〉、塔察费扬古。五祖宝朗阿生对秦、棱敦。六祖宝实生康嘉、阿哈纳、阿笃齐、多尔和齐。
tere fonde，šosena gebungge niyalmai uyun haha jui gemu hūsungge etuhun.jai giyahū gebungge niyalmai nadan haha jui gemu gabsihiyan hūsungge ofi uyun ihan be ilibufi uksin etuhei dabali dabali terkime fekumbihe.tere juwe mukūn ceni hūsun de ertufi baba be nungneme gidašambihe.
彼时，有一人名硕色纳，生九子，皆强悍。又一人名加呼，生七子，俱骁勇，常身披重铠连越九牛。二姓恃其强勇，每各处扰害。
彼时，有一人名硕色纳，生九子，皆强壮有力。又一人名加呼，生七子，俱健敏有力，身着盔甲可连越站立之九牛。二族恃其强勇，每各处侵扰欺凌。
ninggutai duicin erdemungge mergen，jui lidun geli baturu mangga ofi，ninggutai beise be gaifi dailame，šosenai juse uyuntai mukūn be efulefi，giyahūi juse nadan ta be suntebufi.sunja dabagan ci wesihun，suksuhu birai sekiyen ci wasihūn juwe tanggū bai dorgi aiman be dahabufi，tereci ninggutai beise etenggi oho.
时□□□有才智，其子礼敦又英勇，遂率其本族六王，将二姓尽灭之。自五岭以东，苏克素护河以西，二百里内，诸部尽皆臣服，六王自此强盛。
时四祖有才智，其子礼敦又英勇强健，遂率六王征伐，灭硕色纳诸子及九族，尽灭加呼七子。五岭以东，苏克素护河源以西，二百里内，诸部尽皆臣服，六王自此强盛。
ninggutai boosi ninggucin i jui ahana wejige sakda gebungge bade tehe goloi amban bashan baturu i non be yabuki seme genefi gisureci，bashan baturu hendume，si ninggutai beise mujangga，sini boo yadambi，mini non be burakū sere jakade.ahana bi since ainaha seme hokorakū seme hendufi，ini ujui funiyehe be faitafi werifi jihe.
初，宝实次子阿哈纳至萨克达部，欲聘部长巴斯翰巴图鲁妹为妻，巴斯翰曰：“尔虽六王子孙，家贫，吾妹必不妻汝。”阿哈纳曰：“汝虽不允，吾决不甘心。”遂割发留掷而去。
六祖宝实之子阿哈纳斡济格，欲聘居于萨克达处之部长巴斯翰巴图鲁妹，巴斯翰巴图鲁曰：“尔虽果为六王之子，家贫，吾妹不妻汝。”阿哈纳曰：“吾绝不放弃。”言毕，乃割发留下而去。
tereci amala bashan baturu ini non be donggoi aiman i ejen kece bayan i jui elgi warka de buhe.elgi warka sakda de dacalame genefi，amasi ini boo de jidere de，tomoho gebungge ba de tehe etu aru gebungge amban i harangga uyun hūlha abdari gebungge dabagan de tosofi elgi warka be waha.
巴斯翰爱栋鄂部长克彻殷富，遂以妹妻其子额尔机。后额尔机自巴斯翰家回，至阿布达哩岭，被托漠河处额图阿噜部下九贼〈截杀〉。
后，巴斯翰巴图鲁以其妹妻栋鄂部部长克彻巴彦之子额尔机瓦尔喀。额尔机瓦尔喀自萨克达归家途中，托漠河地方额图阿噜所属九贼于阿布达哩岭将其截杀。
tere tosoho uyun hūlha de encu ahana gebungge niyalma bifi，hūlhai hoki ahana seme hūlha be niyalma donjifi gisurere be kece bayan donjifi hendume，ninggutai ahana wejige yabuki sehe sargan jui be mini jui gaiha，tere kemun de ninggutai beise wahabi dere seme gisurehe be hadai gurun i wan han donjifi donggoi kece bayan de elcin takūrame sini jui be ninggutai niyalma wahakūbi，etu alu i uyun hūlha wahabi，tere uyun hūlha be bi jafafi bure，si minde daha seme takūraha manggi.
截杀之贼中有与阿哈纳同名者，群贼相呼，路人悉传阿哈纳之名，克彻闻之，曰：“先宝实之子阿哈纳欲聘吾儿妇，其兄不允，吾儿遂娶。今杀吾儿者必此人也。”时哈达国汗（名万）闻其言，遣使往告克彻曰：“汝子非宝实之子所杀，乃额图阿噜部下九贼杀之，我擒此九贼与尔，尔当顺我。”
拦截之九贼中有一人亦名阿哈纳，有人听闻贼党伙呼阿哈纳之名，纷纷议论，克彻巴彦闻之，曰：“阿哈纳斡济格欲聘之女为吾儿所娶，此人定因仇而杀之耳。”其言为哈达国万汗闻之，遣使往栋鄂部克彻巴彦处曰：“汝子非宁古塔人所杀，乃额图阿噜九贼所杀，吾擒此九贼与尔，尔当降服于我。”
kece bayan hendume，mini jui wabuha dele geli mimbe ainu sinde daha sembi?ninggutai niyalma suwe etu aru be bai goro seme jortai tede aname gisurembidere.muse gemu emu halai ahūn deo kai，ninggutai niyalma tondo seci hadai niyalma de ulin aisin menggun bufi，etu arui uyun hūlha be gaifi minde gaji bi fonjire，tere uyun hūlha ninggutai niyalma be wahakū seci，hadai niyalma de suweni buhe ulin menggun aisin de bi holbome toodara seme gisurehe be ninggutai soocangga ilacin i boo i ekecin gebungge niyalma donjifi ini ejen de alanjire jakade.
克彻曰：“吾儿被杀，何故又令我降？此不过以路远之额图阿噜为辞耳。吾等地属同邻，若果宝实之子未杀吾儿，何不以金帛馈哈达汗擒此贼与我面质？若系贼杀吾子，金帛吾当倍偿。”时有索长阿部落额克沁闻之，即往告其主。
克彻巴彦曰：“吾子被杀，奈何又令吾臣服于汝？宁古塔人距汝等所言额图阿噜地方甚远，此为故意搪塞之语耳。吾等皆为一姓之兄弟也，宁古塔人若果正直，何不馈哈达人财物金银以擒额图阿噜九贼，带与我质问？若九贼云非宁古塔人所杀，汝等馈哈达人之财物金银吾当倍偿也。”其言为三祖索长阿包衣额克沁听闻，遂往告其主。
soocangga ilacin donggoi kece bayan de dorgideri niyalma takūrame，sini jui be mini elbengge，ekecingge wahabi，mini niyalma be bi wara，minde ulin gaji sere jakade，kece bayan hendume，hadai gurun i wan han oci etu arui uyun hūlha be waha sembi，soocangga si geli sini elbengge，ekecingge be waha sembi，gemu suweni ningggutai niyalma eiterembi nikai seme，uthai dain ofi.
索长阿私遣人往诳克彻曰：“汝子是我部下额尔绷格与额克青格谋杀，若以金帛遗我，我当杀此二人。”克彻曰：“哈达汗言额图阿噜部下九贼杀之，尔又云尔部人杀之，此必汝等设计诳我。”于是遂成仇敌。
三祖索长阿暗中遣人往栋鄂部克彻巴彦处曰：“汝子为吾部下额尔绷格、额克青络所杀，若与吾钱财，吾当杀此部下。”克彻巴彦曰：“哈达国万汗言乃额图阿噜九贼所杀，索长阿尔又云乃尔部下额尔绷格、额克青络所杀，盖皆汝等宁古塔人诓我。”遂成仇。
kece bayan ninggutai beisei harangga dergi julergi juwe golo be sucuha.ninggutai beise anabure isifi hebdeme，muse emu mafa de fuseke beise juwan juwe gašan de teci facuhūn，emu gašan de acafi teki seme gisureme wajiha hebe be ineku soocangga ilacin i jui utai efuleme hedume，emu gašan de acafi adarame tembi?ulha ujirakū banjimbio? emu gašan de acafi tere be nakafi，mini amha hadai wan han de cooha baiki seme hendufi，wan han de cooha baifi donggoi aiman be juwe jergi sucufi ududu gašan be gaiha.tere cooha baire onggolo，ninggutai beise hadai gurun i wan han de jui bume urun gaime ishunde sadun jafame banjiha.hadai cooha be baihaci，ninggutai aiman majige ebereke.
因引兵攻克六王东南所属二处，六王不能支，相谋曰：“我等同祖所生，今分居十二处，甚是涣散，何不聚居共相保守？”众议皆定，独武泰不从，曰：“我等同住一处，牲畜难以生息，吾今诣妻父哈达汗处借兵报复。”于是遂借兵往攻克彻二次，获其数寨。初未借兵之先，六王与哈达国汗互相结亲，兵势比肩。自借兵后，六王之势渐衰。
克彻巴彦攻克六王所属东南二路，六王不敌，相商曰：“吾等乃同祖所生之王，分居十二寨，甚是涣散，不如聚居一寨。”此议为三祖索长阿之子武泰毁之，曰：“聚于一寨如何住得？牲畜难以生息，且止聚于一寨之议，吾向岳父哈达万汗借兵。”遂借万汗兵，攻袭栋鄂部二次，取数寨。未借兵之先，六王与哈达国万汗互相嫁娶，彼此结亲。自借哈达兵后，六王部落渐衰。
ninggutai□□□duicin i duici jui□□□i gaiha amba fujin i hala hitara，gebu□□□，agu dudu gebungge amban i sargan jui.tere fujin de banjihangge ilan jui，amba jui gebu□□□，tukiyehe gebu sure beile，tere manju gurun i taidzu genggiyen han inu，jacin jui gebu šurgaci，tukiyehe gebu darhan baturu，ilaci jui gebu yargaci.jai fujin i hala nara，gebu kenje，hadai gurun i wan han i gaifi ujihe uksun i sargan jui.tere fujin de banjihangge bayara，tukiyehe gebu joriktu.buya fujin de banjihangge murhaci，tukiyehe gebu cing baturu.
□□□第四子□□□嫡福金乃阿古都督长女，姓喜塔喇，名□□□。生三子，长名□□□，即太祖，号淑勒贝勒（淑勒贝勒，汉语聪睿王也）；次名舒尔哈齐，号达尔汉巴图鲁；三名雅尔哈齐。侧福金乃哈达国汗所养族女，姓纳喇，名恳哲。生一子，名巴雅喇，号卓里克图（卓里克图，汉语能干也）。侧室生一子，名穆尔哈齐，号青巴图鲁。
四祖〈觉昌安〉第四子〈塔克世〉所娶大福金姓喜塔喇，名〈额穆齐〉，大臣阿古都督之女。此福金生三子，长子名〈努尔哈齐〉，号淑勒贝勒，满洲国太祖英明汗是也；次子名舒尔哈齐，号达尔汉巴图鲁；三子名雅尔哈齐。次福金姓纳喇，名恳哲，乃哈达国万汗领养之族女。此福金生巴雅喇，号卓礼克图。小福金生穆尔哈齐，号青巴图鲁。
taidzu□□□han ojoro fulingga bifi eme amba fujin□□□beye de ofi juwan ilaci biya de nikan i daiming gurun i giya jing han i gūsin jakūci sohon honin aniya banjiha.tere fonde sara niyalma gisureme，manju gurun de fulingga niyalma tucifi babai facuhūn be toktobume gurun be dahabufi han tembi sehe.tere gisun be niyalma ulame donjifi，bi bi han ombidere seme mujakū niyalma erenume gūniha.
初，□□□孕十三月生太祖，时己未岁明嘉靖三十八年也。是时，有识见之长者言，满洲必有圣人出，戡乱致治，服诸国而为帝。此言传闻，人皆妄自期许。
太祖〈努尔哈齐〉为汗，乃天命，母大福金〈额穆齐〉怀孕十三月，己未汉历大明嘉靖汗三十八年生。彼时，有识者言满洲国必有天命之人出，平各处之乱，安定国家，登基为帝。此言为人传闻，人人皆妄自期念为称汗之非常之人。
taidzu sure beile mutuha manggi，beye den amban，giranggi muwa，derei fiyan genggiyen gu i adali，fucihi šan，funghūwang ni yasa，gisurere jilgan tomorhon bime yargiyan getuken，emgeri donjiha be onggorakū，dartai saha be takambi，tere ilire de ujen jingji，arbun giru geren ci temgetu，muduri tuwara tasha yabure adali horon mangga，mujilen tondo，kengse lasha，sain be saha de tukiyere be kenehunjerakū，ehe be saha de bederebure be jibgešerakū，coohai erdemu，gabtara niyamniyara baturu hūsun jalan ci lakcahabi，arga bodogon šumin，cooha baitalarangge enduri gese，tuttu ofi genggiyen han sehe.
太祖生凤眼大耳，面如冠玉，身体高耸，骨骼雄伟，言词明爽，声音响亮，一听不忘，一见即识，龙行虎步，举止威严，其心性忠实刚果，任贤不二，去邪无疑，武艺超群，英勇盖世，深谋远略，用兵如神，因此号为明汗。
太祖淑勒贝勒长成后，身材高大，骨骼粗壮，面色光亮，玉耳凤眼，说话清楚且明白，一听不忘，一见即识，举止庄重，非比常人，龙视虎步，威武刚强，心性忠直果敢，举贤不惑，去恶不疑，韬略、马步箭超群，英勇盖世，深谋远略，用兵如神，因此号为英明汗。
taidzu sure beilei juwan se de，banjiha eme akū ofi，sirame eme oshon ehe，ama□□□sargan i gisun de dosifi jui be juwan uyun se baha manggi delhebure de aha ulha be ambula buhekū.amala jui erdemungge sain be safi，neneme buhekū aha ulha be gaisu seci，sure beile gaihakū.
十岁时丧母，继母妒之，父惑于继母言，遂分居，年十九岁矣，家产所予独薄。后见太祖有才智，复厚与之，太祖终不受。
太祖淑勒贝勒十岁时，生母亡，继母暴戾，父〈塔克世〉听妻言，俟子十九岁后即分居，奴仆牲畜多不给。后见子有才智，复令取先前未给之奴仆牲畜，淑勒贝勒终不取。
tere fonde babai gurun facuhūn ofi，manju gurun i suksuhu birai goloi aiman，hunehe birai goloi aiman，wanggiyai goloi aiman，donggoi goloi aiman，jecen i bai aiman，šanggiyan alin i goloi neyen，yalu giyang ni aiman，dergi mederi goloi weji warka kūrkai aiman，hūlun gurun i ulai goloi aiman，hadai goloi aiman，yehei goloi aiman，hoifai goloi aiman babade hūlha holo hibsui ejen i gese der seme dekdefi meni meni beye be tukiyefi han beile amban seme gašan tome ejen，mukūn tome uju ofi ishunde dailame afame，ahūn deo i dolo wame，uksun geren，hūsun etuhun niyalma，yadalinggū budun be gidašame durime cuwangname，ambula facuhūn bihe.tere babai facuhūn gurun be manju gurun i taidzu genggiyen han fudasihūn ningge be coohai horon i dailame，ijisihūn ningge be erdemui dahabume uhe obufi.daiming gurun be dailame deribufi liyoodung guwangning ni babe baha.
时各部环满洲国扰乱者，有苏克素护河部、浑河部、完颜部、栋鄂部、哲陈部、长白山讷殷部、鸭绿江部、东海窝集部、瓦尔喀部、库尔喀部，呼伦国中乌拉部、哈达部、叶赫部、辉发部。各部蜂起，皆称王争长，互相战杀，甚且骨肉相残，强凌弱，众暴寡。太祖能恩威并行，顺者以德服，逆者以兵临，于是削平诸部。后攻克明国辽东诸城。
彼时，各处扰乱，满洲国苏克素护河部、浑河部、完颜部、栋鄂部、哲陈部、白山讷殷、鸭绿江部、东海窝集、瓦尔喀、库尔喀部，呼伦国中乌拉部、哈达部、叶赫部、辉发部，俱乱贼蜂起，各自称汗、贝勒、大臣，为每寨之主、每族之长，彼此攻伐，兄弟相残，族众者、强勇者欺凌劫掠弱寡，甚为混乱。满洲国太祖英明汗以兵威征伐逆者，以德才招抚顺者，统领各乱国。后始伐大明，取辽东、广宁之地。
tere babai facuhūn gurun i banjihangge：
ulai aiman i da gebu hūlun，hala nara，amala ulai birai dalin de gurun tehe seme gurun i gebu be ula sehe.ulai gurun i da mafa nacibulu，nacibulu de banjihangge šanggiyan dorhoci，šanggiyan dorhoci de banjihangge giyamaka šojugū，giyamaka šojugū de banjihangge suitun，suitun de banjihangge dulgi，dulgi de banjihangge kesina dudu，gudei juyan.kesina dudu de banjihangge cecemu，cecemu de banjihangge wan.gudei juyan de banjihangge tairan，tairan de banjihangge buyan，buyan ulai aiman be gemu dahabufi，ulai birai dalin i hongni gebungge bade hoton arafi tefi enculeme beile sehe.buyan de banjihangge bugan，bokdo.buyan beile akū oho manggi，jui bugan siraha.bugan beile akū oho manggi，jui mantai siraha.
诸部世系：
乌拉国本名呼伦，姓纳喇，后因居乌拉河岸，故名乌拉。始祖名纳齐卜禄，生商坚多尔和齐，商坚多尔和齐生嘉玛喀硕珠古，嘉玛喀硕珠古生绥屯，绥屯生都尔机，都尔机生二子，长名克锡纳都督，次名古对珠延。克锡纳都督生彻彻木，彻彻木生万（后为哈达国汗）。古对珠延生太兰，太兰生布颜，布颜尽收乌拉诸部，率众于乌拉河洪尼处筑城称王。布彦卒，其子布干继之，布干卒，其子满泰继之。
诸乱国世系：
乌拉部本名呼伦，姓纳喇，后因国居乌拉河岸，故国名乌拉。乌拉国始祖为纳齐卜禄，纳齐卜禄生商坚多尔和齐，商坚多尔和齐生嘉玛喀硕珠古，嘉玛喀硕珠古生绥屯，绥屯生都尔机，都尔机生克锡纳都督、古对珠延。克锡纳都督生彻彻木，彻彻木生万。古对珠延生太兰，太兰生布颜，布颜尽收乌拉部，于乌拉河岸洪泥处筑城称王。布颜生布干、博克多，布颜卒后，子布干承袭，布干贝勒卒后，子满泰袭位。
hadai gurun i wan han i hala nara，gurun i da gebu hūlun，amala hada gebungge ba de gurun tehe seme gurun i gebu be hada sehe，ulai gurun i beisei da mafa nacibului nadaci jalan i omolo.wan i mafa kesina dudu be ini uksun i badai darhan wara jakade，wan burulame tucifi，sibei aiman i hanci suiha gebungge hoton de tehe.wan i eshen wangju wailan geli burulame genefi，hadai aiman de ejen oho.amala hadai aiman facuhūnrafi，wangju wailan be waha manggi，wangju wailan i jui bolkon šejin amai bata be wafi ahūn wan be suiha hoton de ganafi uthai aiman de ejen obuha.
哈达国汗姓纳喇，名万，本呼伦族也，后因住哈达处，故名哈达，乃乌拉部彻彻木之子、纳齐卜禄第七代孙也。其祖克锡纳都督被族人巴岱达尔汉所杀，万遂逃住锡伯部绥哈城。其叔旺住外兰逃至哈达部，为部长。后哈达部叛，旺住外兰被杀，其子博尔坤杀父仇人，请兄万为部长。
哈达国万汗姓纳喇，国本名呼伦，后因国居哈达处，故国名哈达，乃乌拉国主始祖纳齐卜禄第七代孙也。万之祖克锡纳都督为族人巴岱达尔汉所杀，万逃出，居于锡伯部附近之绥哈城。万之叔旺住外兰又败走，成哈达部之主。后哈达部叛乱，旺住外兰被杀，旺住外兰之子博尔坤舍晋杀父之仇人，将其兄万自绥哈城迎来为部长。
wan hanciki be dailame goroki be dahabume etenggi oho manggi，wan enculeme han ofi，gurun i gebu be hada sehe.tere fonde wan han de yehe，ula，hoifa，manju gurun i hunehe goloi aiman dahafi.yaya weile be wan han de habšaname aisin menggun，ulin jodon benehe niyalma weile yargiyan i waka bicibe urunakū uru obume，aisin menggun，ulin jodon benehekū niyalma weile udu uru bicibe urunakū waka obume beideme.
万于是远者招徕，近者攻取，其势愈盛，遂自称哈达汗。彼时，叶赫、乌拉、辉发及满洲所属浑河部尽皆服之。凡有词讼，悉听处分，贿赂公行，是非颠倒，反曲为直。
万遂近者攻伐，远者招抚，强盛以后，乃称汗，国号哈达。彼时，叶赫、乌拉、辉发及满洲国浑河部俱服于万汗。凡有词讼皆告之，贿送金银财帛者，即便有过，必定判为是；未贿送金银财帛者，虽无过，必定断为非。
ulin de doosi ehe oshon ofi，ambasa gemu alhūdame golo golo de takūraha bade dabašame gohodome ulgiyan coko be gabtame wame，sain ulin，sain giyahūn indahūn be saha de uthai gaime，ulin buhe niyalma be sain，buhekū niyalma be ehe seme alaha de，wan han da dube be dacilarakū gisun be gaime，gurun be jobobume ofi ini baha doro ini beye de efujeme deribufi，irgen ambula uba šafi yehei gurun de dosika，neneme dahaha gurun gemu gūwaliyaka.
上既贪婪，下亦效尤，凡差遣人役侵渔诸部，但见鹰犬可意者莫不索取，得之即于万汗前誉之，稍不如意即于万汗前毁之。万汗不察民隐，惟听谮言，民不堪命，往往叛投叶赫，并先附诸部尽叛，国势渐衰。
上既贪财暴戾，臣下亦皆仿效，差遣人役，各处僭越，射杀猪鸡，但见好鹰良犬即取之，给财物者即于万汗前美之，不给者即毁之。万汗不察始末，但信谗言，致使国民受苦，自毁长城，百姓多叛，逃往叶赫，先附诸国皆反。
wan han akū oho manggi，jui hūrgan sirafi，goidahakū jakūci biya de akū oho，hūrgan beile akū oho manggi，deo kanggūru siraha，kanggūru beile akū oho manggi，deo menggebulu siraha.
万汗卒，子扈尔汉袭位，八月而卒，其弟康古噜袭之，康古噜卒，弟蒙格布禄袭之。
万汗卒，子扈尔汉袭位，不久，八月而亡。扈尔汉贝勒卒，弟康古噜袭之，康古噜贝勒卒，弟蒙格布禄袭之。
yehei aiman i da mafa menggo gurun i niyalma，hala tumet，jang gebungge bade tehe hūlun nara halai aiman be efulefi，terei babe salifi nara hala oho.amala yehe gebungge birai dalin de gurun tehe seme gurun i gebu be yehe sehe.da mafa singgen darhan，singgen darhan de banjihangge sirke minggatu，sirke minggatu de banjihangge cirgani，cirgani de banjihangge cukungge，cukungge de banjihangge taicu，taicu de banjihangge cinggiyanu，yangginu，cinggiyanu，yangginu yehei aiman be gemu dahabufi，ahūn deo emte hoton de tehe manggi，hadai gurun i niyalma ambula dahame jihe，tereci cinggiyanu，yangginu enculeme beile oho.
叶赫国始祖蒙古人，姓土默特，所居地名曰璋，灭呼伦国内纳喇姓部，遂居其地，因姓纳喇。后移居叶赫河，故名叶赫。始祖星根达尔汉生席尔克明噶图，席尔克明噶图生齐尔噶尼，齐尔噶尼生楚孔格，楚孔格生台楚，台楚生二子，长名清佳努，次名扬吉努，兄弟征服诸部，各居一城，哈达人多归之，兄弟遂皆称王。
叶赫部始祖乃蒙古国人，姓土默特，灭居漳地之呼伦纳喇姓部落，据其地，因姓纳喇。后因国居叶赫河岸，故国名叶赫。始祖乃星根达尔汉，星根达尔汉生席尔克明噶图，席尔克明噶图生齐尔噶尼，齐尔噶尼生楚孔格，楚孔格生台楚，台楚生清佳努、扬吉努，清佳努、扬吉努尽收叶赫部，兄弟各居一城，哈达国人多归之，于是清佳努、扬吉努皆称王。
daiming gurun i wan lii han taidzi taiboo hergen i lii ceng liyang gebungge amban hadai niyalma šusihiyeme benehe boro dobihi，sahaliyan seke，aisin menggun be alime gaifi，yehei gurun i cinggiyanu，yangginu juwe beile be k'ai yuwan hecen de jio，ejehe ulin bure seme jalidame gamafi，wan lii han i juwan juwe ci niowanggiyan bonio aniya，cinggiyanu，yangginu juwe beile dahame genehe，ilan tanggū cooha be guwan yei miyoo i dolo horifi gemu waha.tere juwe beile wabuha manggi，cinggiyanu beilei jui bujai，yangginu beilei jui narimbulu gurun be ejelefi beile oho.
甲申岁明万历十二年，宁远伯李成梁受哈达国贿，以赐敕书为由，诱清佳努、扬吉努至开原关王庙，并所带兵三百皆杀之。清佳努子布斋、扬吉努子纳林布禄各继父位。
大明国万历汗太子太保李成梁收受哈达人挑唆而贿送之青狐皮、黑貂皮、金银等，以赐敕书财物为名，诱清佳努、扬吉努二贝勒至开原城，甲申万历十二年，囚清佳努、扬吉努二贝勒及随兵三百于关爷庙，尽杀之。二贝勒被杀后，清佳努贝勒子布斋、扬吉努贝勒子纳林布禄各自据国为王。
daiming gurun i wan lii han i lii ceng liyang yehei gurun i juwe beile be wafi，uthai cooha gaifi，yehei gurun be dailame genefi，duka niyahan gebungge juwe gašan be afame gaiha.tere afara de coohai niyalma ambula koro bahara jakade，uthai cooha bederehe.wan lii juwan ningguci suwayan singgeri aniya，lii ceng liyang geli cooha gaifi，yehei gurun be dailame genefi，narimbulu beilei tehe dergi hecen be kafa afame，coohai niyalma ambula koro bahafi，afame muterakū，cooha bederehe.
后李成梁复率兵攻克都喀、尼雅罕二寨，汉兵亦损伤甚多。成梁又于戊子岁率兵攻纳林布禄东城，失利而回。
大明国万历汗属下李成梁既杀叶赫国二贝勒，即率军往征叶赫国，攻克都喀、尼雅罕二寨，此役兵士损伤甚多，遂即班师。戊子万历十六年，李成梁复率兵往征叶赫，围攻纳林布禄贝勒所居东城，损兵甚巨而不克，遂班师。
hoifa i gurun i da hala ikderi，sahaliyan ulai（sahaliyan ula helung giyang inu，terei da šanggiyan alin ci tucikebi）dalin de tehe nimaca aiman i niyalma.da mafa anggūli，singgūli sahaliyan ula ci gurime soki weceku be gajime jifi jaru gebungge bade tefi，jang gebungge bade tehe hūlun i gayangga tumetu gebungge niyalmai nara hala de dosime，abka de nadan ihan meteme nara hala oho.
辉发国本姓益克得哩，原系萨哈连乌拉江尼马察部人（萨哈连乌拉即混同江，一说黑龙江是也，此源从长白山发出）。始祖星古礼移居扎噜，后投纳喇姓噶扬噶、图墨图二人，杀七牛祭天，遂改姓纳喇（噶扬噶、图墨图所居地名曰璋，亦呼伦国人）。
辉发国本姓益克得哩，系居于萨哈连乌拉（萨哈连乌拉即黑龙江，此源从长白山出）岸之尼玛察部人。始祖安古礼、星古礼自萨哈连乌拉迁至扎鲁定居，后投靠居于漳地之呼伦国所属纳喇姓噶扬噶、图墨图二人，杀七牛祭天，成为纳喇姓。
singgūli de banjihangge liocen beicen，beicen de banjihangge nalingga，naikū wan，nalingga de banjihangge laha dudu，laha dudu de banjihangge gahacan dudu，gahacan dudu de banjihangge cinegen darhan，cinegen darhan de banjihangge wangginu，wangginu hoifai aiman be dahabufi，hoifai birai dalin i hūrki gebungge hada de hoton arafi tefi，gurun i gebu be hoifa sehe.
星古礼生二子，长名瑠臣，次名贝臣，贝臣生二子，长名纳领噶，次名鼐宽，纳领噶生拉哈都督，拉哈都督生噶哈禅都督，噶哈禅都督生齐讷根达尔汉，齐讷根达尔汉生旺吉努，旺吉努征服辉发部，于辉发河边呼尔奇山筑城居之，故名辉发。
星古礼生瑠臣、贝臣，贝臣生纳领噶、鼐宽，纳领噶生拉哈都督，拉哈都督生噶哈禅都督，噶哈禅都督生齐讷根达尔汉，齐讷根达尔汉生旺吉努，旺吉努收服辉发部，于辉发河岸呼尔奇山筑城居之，国名辉发。
tere fonde monggo gurun i cahar i jasaktu tumen han ini beye cooha jifi wangginu beilei tehe hoifa hoton be kafi afafi bahakū cooha bederehe.wangginu beile akū oho manggi，omolo baindari ini nadan eshen be gemu wafi hoifai gurun be emhun ejelefi beile oho.
彼时，蒙古察哈尔国土门扎萨克图汗自将来，围其城，攻不能克，遂回。旺吉努卒，孙拜音达哩杀其叔七人，自为辉发国王。
彼时，蒙古国察哈尔扎萨克图土门汗亲率兵来，围攻旺吉努贝勒所居辉发城，不克而回。旺吉努贝勒卒后，孙拜音达里尽杀叔父七人，独据辉发国为王。
nikan i daming gurun i wan lii han i juwan emuci sahahūn honin aniya niyengniyeri dulimbai biya de，manju gurun i suksuhu birai aiman i turun i hoton i nikan wailan gebungge niyalma wan lii han i taidzi taiboo hergen i lii ceng liyang gebungge amban be šusihiyefi，gure gebungge hoton i ejen atai janggin，š aji gebungge hoton i ejen ahai janggin be dailame，nikan wailan temgetuleme guwafulafi，lii ceng liyang guwangning，liyoodung ni cooha be gaifi juwe jugūn i dosime jifi.lii ceng liyang ini beye atai janggin i gurei hoton be kaha，liyoodung ni fujiyang ahai janggin i tehe šaji hoton be kame jidere be hoton i niyalma sabufi，dulga burulame nukcike，dulga niyalma faitabufi hoton de kabuha，liyoodung ni fujiyang ni cooha tere šaji hoton be afame gaifi，ahai janggin be wafi.
满洲国初苏克素护河部内图伦城有尼堪外兰者，于癸未岁万历十一年，唆构宁远伯李成梁攻克古埒城主阿太、沙济城主阿亥。成梁于二月率辽阳、广宁兵，与尼堪外兰约以号带为记，二路进攻。成梁亲围阿太城，命辽阳副将围阿亥城，城中见兵至，遂弃城遁，半得脱出，半被截困，遂克其城，杀阿亥。
癸未汉历大明国万历汗十一年二月（注：满文“春天中间月份”，即二月。），满洲国苏克素护河部图伦城有名尼堪外兰者，挑唆万历汗太子太保李成梁征讨古勒城城主阿太章京、沙济城城主阿亥章京。与尼堪外兰约以号记后，李成梁率广宁、辽东兵分二路进攻，李成梁亲自围攻阿太章京之古勒城，命辽东副将围攻阿亥章京之沙济城。城中人见兵来，半数溃逃脱出，半数被截困城中，辽东副将攻克沙济城，杀阿亥章京。
lii ceng liyang de acanjifi atai janggin i gurei hoton be kaha.tere hoton i ejen atai janggin de manju gurun i taidzu sure beilei mafa□□□jui lidun baturu i sargan jui be buhe bihe.tere cooha jihe medege be manju gurun i taidzu sure beilei mafa□□□donjifi，ini omolo sargan jui be daiming ni cooha de gaiburahū seme ini duici jui□□□be gamame genefi gurei hoton de isinafi，lii ceng liyang ni cooha jing afara delimba de，jui□□□be hoton i tule ilibufi，ini beye hoton de dosifi omolo sargan jui be tucibufi gajiki seci，atai janggin unggirakū bisire de，jui □□□ ama be goidambi seme geli hoton de dosika.tereci lii ceng liyang gerei hoton be kafi afaci，tere hoton alin i ninggu de sahafi akdun ofi atai janggin cooha gaifi bekileme tuwakiyafi duka tucifi hoton bitumen afara cooha be sacime udu udu jergi waha.lii ceng liyang afame muterakū cooha ambula kokirabure jakade，nikan wailan be hafirame，si šusihiyefi gajifi mini cooha kokiraha seme jafaki sere de，nikan wailan golofi hendume，bi hūlame dahabume tuwara sefi hoton i niyalma baru jalidame hūlame，ere amba gurun i cooha jifi suwembe sindafi genembio?coohai niyalma suwe atai be wafi daha，jihe coohai ejen i hendurengge atai be waha niyalma be uthai ere hecen de ejen obure sembi seme hūlara jakade.hoton dorgi niyalma akdafi，ini ejen atai janggin be wafi lii ceng liyang de dahaha.lii ceng liyang hoton i niyalma be jalidame tucibufi hehe juse ci aname gemu wara de，nikan wailan daiming ni cooha be šusihiyefi，manju gurun i taidzu sure beilei mafa□□□，ama□□□be emgi suwaliyame waha.
复与成梁合兵围古埒城，其城倚山险，阿太御守甚坚，屡屡亲出，绕城冲杀，围兵折伤甚多，不能攻克，成梁因数尼堪外兰谗构以致折兵之罪，欲缚之。尼堪外兰惧，愿往招抚。即至城边赚之曰：“天朝大兵既来，岂有释汝班师之理？汝等不如杀阿太归顺，太师有令，若能杀阿太者，即令为此城之主。”城中人信其言，遂杀阿太而降。成梁诱城内人出，不分男妇老幼，尽屠之。阿太妻系太祖伯父礼敦之女，祖□□□闻古埒被围，恐孙女被陷，同子□□□往救之。既至，见大兵攻城甚急，遂令□□□候于城外，独身进城，欲携孙女以归，阿太不从。□□□候良久，亦进城探视，及城陷，被尼堪外兰唆使明兵并杀□□□父子。
与李成梁会，围攻阿太章京之古勒城，其城主阿太章京曾娶满洲国太祖淑勒贝勒祖父〈觉昌安〉（注：觉昌安，满语“giocangga”，努尔哈齐祖父。）之子礼敦巴图鲁女为妻，满洲国太祖淑勒贝勒祖父〈觉昌安〉闻兵来之消息，恐其孙女为大明兵所掳，于是率第四子〈塔克世〉（注：塔克世，满语“taksi”，努尔哈齐父。）至古勒城，时李成梁兵正攻城，遂令子〈塔克世〉立于城外，亲身入城欲带出孙女，阿太章京不从。子〈塔克世〉候父良久，遂复入城。李成梁围攻古勒城，其城倚山险，阿太章京带兵坚守，屡出城门沿城砍杀进攻之兵，李成梁因不能克，兵士折伤甚多，指责尼堪外兰，曰：“因尔挑唆带领，吾兵损伤甚巨，欲缚尔。”尼堪外兰惧，曰：“吾呼投降试看若何。”遂计诱城中人，呼道：“此大国之兵来，岂能放过尔等？兵士们，尔等不如杀阿太而降，来兵之将云，杀阿太者即令为此城之主。”城内人信其言，遂杀其主阿太章京，归附李成梁。李成梁诱城内人出，不分妇女、孩童，尽诛之，尼堪外兰挑唆大明兵，将满洲国太祖淑勒贝勒祖〈觉昌安〉、父〈塔克世〉一同杀害。
taidzu sure beile daiming gurun i ambasai baru mini mafa ama be umai weile akū ai turgunde waha seme gisurere jakade，daiming wan lii han taidzu sure beile de sini mafa ama be cohome waha weile waka endebuhe seme，ama mafai giran gūsin ejehe，gūsin morin benjihe，jai geli nememe dudu ejehe benjihe manggi.
后太祖告明国曰：“祖、父无罪，何故杀之？”明覆曰：“汝祖、父实是误杀。”遂以尸还，仍与敕书三十道、马三十匹，复给都督敕书。
太祖淑勒贝勒告大明国大臣曰：“吾祖、父全无过错，何故杀之？”大明万历汗复太祖淑勒贝勒曰：“汝祖、父为兵士所杀，实为无罪误杀。”遂将父、祖尸体并敕书三十道、马三十匹送还，复加送都督敕书。
sure beile hendume，mini mafa ama be wa seme šusihiyehe nikan wailan be jafafi minde gaji sere jakade，daiming gurun i niyalma hendume，sini mafa ama be cohome deribuhe weile waka endubuhe seme neneme gūsin ejehe，gūsin morin buhe，te geli dudu ejehe buhe，weile emgeri wajiha kai.uttu fudaraci，be nikan wailan de dafi giyaban gebungge bade hoton arafa bufi，nikan wailan be suweni manju gurun de han obumbi sere jakade，tere gisun de manju gurun i niyalma gemu akdafi nikan wailan de dahaha.sure beilei emu uksun i ninggutai sunja mafai juse omosi sure beile be wafi geli nikan wailan de dahaki seme tangse de gashūha.nikan wailan geli sure beile be inde daha sere jakade，sure beile hendume，nikan wailan si mini amai jušen i ton bihe sinde dahafi tanggū se bahambio seme korsome bisire de.
太祖曰：“杀我祖、父者实尼堪外兰唆使之也，但执此人与我，即甘心焉。”边臣曰：“尔祖、父之死，因我兵误杀，故以敕书、马匹与汝，又赐以都督敕书，事已毕矣。今复如是，吾即助尼堪外兰，筑城于嘉班，令为尔满洲国主。”于是国人信之，皆归尼堪外兰。其五祖子孙对神立誓，亦欲杀太祖以归之。尼堪外兰又迫太祖往附，太祖曰：“尔乃吾父部下之人，反令我顺尔，世岂有百岁不死之人？”终怀恨不服。
淑勒贝勒曰：“吾祖、父被杀，请执挑唆之尼堪外兰带与我。”大明国人曰：“汝祖、父阵中无罪误杀，故以敕书三十道、马三十匹与汝，今又赐都督敕书，事已毕矣。若复如是，吾等即助尼堪外兰，筑城于嘉班处，令为尔等满洲国汗。”满洲国人皆信其言，归附尼堪外兰。淑勒贝勒同族之五祖子孙对神立誓，欲杀淑勒贝勒，归顺尼堪外兰。尼堪外兰又迫令淑勒贝勒归降，淑勒贝勒曰：“尼堪外兰，汝原系吾父诸申，今反令我顺汝，岂得百岁耶？”怀恨不服。
nikan wailan daiming gurun i fušun šo hecen i hafan de beleme alafi suksuhu birai aiman i sarhū i hoton i ejen nominai ahūn gūwara gebungge niyalma be ura dure jakade，deo nomina suksuhu birai aiman i giyamuhū gašan i ejen gahašan hashū，jan ni birai gašan i ejen cangšu，yangšu ahūn deo gemu korsofi hebešeme mujakū niyalma be tuwame banjire anggala，aisin gioro halangga ninggutai beise be tuwame banjiki seme gisurefi，sure beile de dahame jifi，ihan wame abka de gashūrede，taidzu sure beilei baru duin amban hendume，membe yayaci neneme dahame jihe be gūnici，jušen ume obure，ahūn deo i gese gosime uji seme hendufi gashūha.
又苏克素护河部内萨尔浒部长卦喇被尼堪外兰谮于抚顺将官前，责治之，其弟诺密纳与本部内嘉木湖寨主噶哈善、沾河寨主常书、扬书俱忿恨，相议曰：“与其仰望此等人，不如投爱新觉罗六王子孙。”议定，遂来附，杀牛祭天立誓。四部长告太祖曰：“念吾等先众来归，毋视为编民，望待之如骨肉手足。”遂以此言对天盟誓。
尼堪外兰向大明国抚顺城官员诬告，责治苏克素护河部内萨尔浒城城主诺密纳之兄卦喇，诺密纳与苏克素护河部内嘉木湖寨寨主噶哈善及沾河寨寨主常书、扬书兄弟俱忿恨，相议曰：“与其仰附此等人而生，不如仰赖爱新觉罗六王子孙而生。”遂来归附淑勒贝勒，杀牛祭天立誓。四大臣告太祖淑勒贝勒曰：“念吾等先众来归，勿为诸申，望恩养如兄弟。”遂立誓。
taidzu sure beile mafa ama i karu be gaime，ini amai werihe juwan ilan uksin i nikan wailan be dailame deribuhe，taidzu sure beilei orin sunja se de sahahūn honin aniya juwari dulimbai biya de，nikan wailan be dailame cooha jurafi geneci.neneme gashūme dahaha sarhūi hoton i ejen nomina gebungge amban i deo naikade be taidzu sure beilei ilaci mafa soocangga ilacin i jui longdun šusihiyeme nikan wailan de daiming gurun i wan lii han dafi giyaban i gebungge bade hoton arafi bufi manju gurun de han obumbi，hadai gurun i wan han geli dahabi，taidzu sure beile de ainu dahaha seme šusihiyehe gisun be naikada ini ahūn nomina de alanafi，nomina gashūha gisun be ubaliyafi，taidzu sure beilei coohai boljohon i bade jihekū.
太祖欲报祖、父之仇，止有遗甲十三副，遂结诺密纳共起兵攻尼堪外兰，时癸未岁夏五月也，太祖年二十五矣。有三祖索长阿第四子龙敦唆诺密纳之弟鼐喀达曰：“今明国尚欲助尼堪外兰筑城于嘉班，令为满洲主，况哈达万汗又助之，尔何故顺淑勒贝勒耶？”鼐喀达往告其兄，诺密纳遂背约不赴。
太祖淑勒贝勒欲报祖、父之仇，以其父遗甲十三副，始伐尼堪外兰。太祖淑勒贝勒年二十五时，癸未年五月（注：满文“夏季中间月份”，即五月。），起兵往征尼堪外兰。太祖淑勒贝勒三祖索长阿子龙敦挑唆先前盟誓归附之萨尔浒城城主诺密纳之弟鼐喀达曰：“大明国万历汗助尼堪外兰筑城于嘉班，令为满洲国汗，哈达国万汗又助之，尔何故从淑勒贝勒耶？”鼐喀达以此挑唆之言往告其兄诺密纳，诺密纳遂背盟，不赴与太祖淑勒贝勒约兵之处。
tereci sure beile nikan wailan i turun i hoton be gaime genere de，nikan wailan serefi cooha irgen be werifi juse sargan be gamame giyaban gebungge bade genehe，taidzu sure beile tere turun i hoton be afame gaifi bederehe，tere fonde taidzu sure beile i cooha emu tanggū，uksin gūsin bihe.
太祖乃起兵往攻之，尼堪外兰在图伦城预知，遂遗军民，携妻子走嘉班，太祖兵不满百，甲仅三十副，克图伦而回。
于是淑勒贝勒往攻尼堪外兰之图伦城，尼堪外兰预知，遂遗兵民，携妻儿去往嘉班处，太祖淑勒贝勒攻取图伦城而归。彼时，太祖淑勒贝勒有兵一百，甲三十副。
bolori dulimbai biyade，taidzu sure beile geli cooha ilifi nikan wailan be dailame giyaban de genere de，sarhūi hoton i nomina naikade geli dorgidari niyalma takūrafi nikan wailan de alanafi，nikan wailan gašan be waliyafi daiming gurun i fušon šo hecen i šun dekdere ergi ho keo tai baru jase dosime burulame genere be taidzu sure beilei cooha dahalame geneci，daiming gurun i jase tuwakiyaha cooha tucifi nikan wailan be halburakū tantara be taidzu sure beilei cooha sabufi，daiming gurun i cooha dafi nikan wailan be afa seme kadalambi aise seme bederefi ing iliha.tere dobori nikan wailan i emgi burulaha boigon i niyalma ukame jifi，suwe ainu afaha akū?nikan wailan be daiming gurun i cooha halburkū tantaha seme alaha manggi，taidzu sure beile cooha bedereme jihe.
秋八月，太祖复率兵攻嘉班，不意诺密纳与弟鼐喀达暗遣人往报，尼堪外兰复弃城逃至抚顺所东南河口台，其守边军不容进边，正拦阻时，太祖追兵至，不料拦阻之故，疑为明兵助尼堪外兰来战，遂退兵扎营。是夜，有尼堪外兰部下一人投太祖，曰：“尼堪外兰被明兵阻拦，不容入边，何故退兵也？”太祖乃还。
秋八月（注：满文“秋季中间月份”，即八月。），太祖淑勒贝勒复领兵往嘉班征伐尼堪外兰，萨尔浒城诺密纳、鼐喀达又暗中遣人往告尼堪外兰，尼堪外兰弃寨而逃，欲入大明国抚顺所城东河口台界，太祖淑勒贝勒兵追赶而去，大明国守边兵出，不容留尼堪外兰，正拦责时，太祖淑勒贝勒兵见之，疑为大明兵助尼堪外兰来战，遂退兵扎营。是夜，有尼堪外兰处败逃人户中一人逃来，告曰：“汝等为何不战？大明兵不容尼堪外兰，拦责之。”太祖淑勒贝勒遂还师。
tereci taidzu sure beile nomina，naikada alanarakū bihe bici nikan wailan be bahambihe seme korsome bisire de，nomina，naikada taidzu sure beile be si hunehe iman i hanggiyai golo jakūmui golo be ume necire，minde dain dunggiya，bardai hoton be efulefi gaji，dunggiya，barda be efulerakū oci，simbe jai jecen i baru cooha yabuburakū sehe manggi.tere gisun de taidzu sure beile korsome bisire de，gahašan hashū，cangšu，yangšu gebungge ilan amban jili banjifi hendume，ere nomina be neneme efulerakū oho de，be gemu nomina de dahambi sehe manggi，taidzu sure beile gisun gaifi，nomina be efulere arga be toktobufi，nominai emgi acafi bardai hoton be dailaki seme cooha genefi.
恨曰：“诺密纳、鼐喀达二人若不暗送消息，尼堪外兰必成擒矣。”正恨时，诺密纳、鼐喀达遣使来曰：“浑河部杭嘉并扎库穆二处不许侵犯，其栋嘉与巴尔达二处乃吾仇敌，尔若攻破与我则已，不然吾当阻其边路，不容尔行兵。”太祖闻言愈恨之。时噶哈善与常书、扬书三人亦忿甚，谓太祖曰：“若不先破诺密纳，吾等必附诺密纳矣。”太祖从言，遂阴定破诺密纳之计，阳与诺密纳合兵攻巴尔达城。
太祖淑勒贝勒曰：“诺密纳、鼐喀达若不暗中相告，必擒尼堪外兰矣。”正恨时，诺密纳、鼐喀达遣使来曰：“尔毋得侵犯浑河部之杭嘉、扎库穆处，若攻破吾之仇家栋嘉、巴尔达城，由我取之则已，不然则不容尔再往边界行兵。”太祖淑勒贝勒愈忿恨其言。时噶哈善、常书、扬书三大臣亦忿恨，曰：“若不先破此诺密纳，吾等必尽附诺密纳矣。”太祖淑勒贝勒从其言，遂定破诺密纳之计，言欲与诺密纳合兵往攻巴尔达城。
taidzu sure beile argadame nomina baru suwe neneme afa seci，nomina ajirakū，taidzu sure beile geli hendume，suwe afarakū oci，be juleri afara，suweni gida jangkū be mende gaji sehe manggi.nomina arga de dosifi ini coohai niyalmai gida jangkū be gemu taidzu sure beilei cooha de bufi.sure beilei coohai niyalma tere gida jangkū be bahafi，uthai nomina aikade ahūn deo coohai niyalma be gemu wafi，sarhūi hoton be gaifi，cooha bederehe manggi.sarhūi hoton i burulame tucike niyalma dahame jidere jakade，tesei juse sargan be gemu bufi unggihe manggi.sarhūi hoton be dasafi，taidzu sure beile ci geli ubašaha.
太祖谓诺密纳曰：“尔兵可先攻。”诺密纳不从，太祖曰：“尔既不攻，可将盔甲器械与我兵攻之。”诺密纳不识其计，将器械尽付之。兵器既得，太祖执诺密纳、鼐喀达杀之，遂取萨尔浒城而回。其逃散之众有复归者，太祖尽还其妻孥，仍令居萨尔浒众修整其城，复叛。
太祖淑勒贝勒计诱诺密纳曰：“尔等可先攻。”诺密纳不从，太祖淑勒贝勒复曰：“尔等既不攻，我等先攻，尔等之枪刀当与我。”诺密纳中计，将其兵士之枪刀尽付太祖淑勒贝勒之兵。淑勒贝勒兵士既得枪刀，即尽诛诺密纳、鼐喀达兄弟及兵士，取萨尔浒城而回。后萨尔浒城逃出之人有来归者，尽还其妻儿，遣回修整萨尔浒城，复叛太祖淑勒贝勒。
tereci nikan wailan i uksun i niyalma，dahaha gurun gemu daiming gurun i han nikan wailan be manju gurun de ejen obufi giyaban i bade hoton arafi bure anggala，dain jifi bucere isifi jase dosici hono halburakū amasi tantame bošoho seme hendume，gemu ubašaha.tereci nikan wailan golofi ini juse hanciki ahūn deo emu udu niyalma be gamame，olhon gebungge ba de hoton arafi tehe.
尼堪外兰部族并先附之人相谓曰：“尼堪外兰前为敌兵所逼，值垂亡之际，往奔明边尚尔不容，况肯筑城于嘉班，令为满洲主耶？足证前言皆诳吾辈耳。”遂叛之。尼堪外兰惧，携妻孥亲属，逃于法纳哈所属鄂勒珲，筑城居住。
尼堪外兰族人并先附国人皆云：“大明国汗岂肯助尼堪外兰为满洲国主，筑城嘉班处，赐予人户？尼堪外兰前在阵中垂亡之际，欲入其边尚且不容，责退驱逐之。”遂皆叛。尼堪外兰惧，携其子并近支兄弟等数人，至鄂勒珲，筑城居住。
tereci taidzu sure beile ini emu emede banjiha non be gahašan hashū de bufi，meye obuha.
太祖以同母妹妻噶哈善。
太祖淑勒贝勒以同母妹妻噶哈善，（噶哈善）为其妹夫。
tereci taidzu sure beilei fiyanggū mafa boosi jui kanggiya，cokita，giošan ere ilan nofi hebe arafi hadai wan han i cooha be solifi，hunehe aiman i joogiya hoton i ejen lidai gebungge amban jugun jorime gajifi hadai gurun i cooha taidzu sure beilei harangga hūji gebungge gašan be sucufi gamafi olji dendeme iliha bade taidzu sure beilei amban šongkoro baturu，jai basun i gebungge niyalma juwe nofi ujulafi juwan juwe niyalma be gaifi amcanafi，holkon de dosifi hadai cooha be gidafi dehi niyalma be waha，gamara olji be gemu amasi baha.
六祖宝实之子康嘉与绰奇塔、觉善等同谋，请哈达国兵，令浑河部兆嘉城主理岱导引（理岱亦宗人），劫太祖所属之瑚济寨而去。至中途，甫分人畜，太祖部将硕翁科罗巴图鲁、巴逊领十二人追至其处，突然而入，敌兵遂败，杀四十余人，尽获所掠而回。（硕翁科罗，初名谙班偏格，因其英勇超众，故名硕翁科罗巴图鲁。）
太祖淑勒贝勒幼祖（注：即六祖。）宝实之子康嘉与绰奇塔、觉善同谋，请哈达万汗兵，以浑河部兆嘉城城主理岱引路，袭取太祖淑勒贝勒所属瑚济寨而去。太祖淑勒贝勒遣大将硕翁科罗巴图鲁及巴逊二人为首，领十二人，追至彼等中途止步分俘虏处，突袭之，哈达兵败走，杀四十人，将所掠人畜尽数夺回。
taidzu sure beilei amba mafa desiku，jacin mafa liocan，ilaci mafa soocangga，ningguci mafa boosi ere duin mafai juse omosi acafi，taidzu sure beile be waki seme tangse de gashūfi taidzu sure beile be wame.
有长祖、次祖、三祖、六祖子孙同誓于庙，欲谋杀太祖。
太祖淑勒贝勒长祖德世库、二祖瑠阐、三祖索长阿、六祖宝实，此四祖子孙会合，于堂子立誓，欲杀太祖淑勒贝勒。
ninggun biya de farhūn dobori ulgiyan erin de，taidzu sure beilei tehe hoton de hūlhame tafanjire de，sure beile mujilen dengsiteme deduhe niyalma baibi ilifi olbo etufi beri ladu ashafi jangkū jafafi hoton i ninggude tafufi tuwaci，hūlha wan sindafi tafuki sere de，taidzu sure beile be safi，gemu amasi fekufi burulaha.
至夏六月晦暝之夜亥时，方竖梯登城，太祖心神不宁，因起著衣，带弓矢，持刀登城观之，贼见太祖立城上，皆坠城而遁。
六月一深夜亥时，贼偷登太祖淑勒贝勒所住之城，时淑勒贝勒心神不宁，自睡梦中起，着马褂，佩弓箭，执大刀，登城顶而视，贼正欲放梯登城，见太祖淑勒贝勒，俱跳回而逃。
uyun biya de tulhun dobori，hūlha geli dosifi taidzu sure beilei booi hūwai juwe hashan be tukiyefi dosiki sere de，taidzu sure beilei booi tanggūha gebungge indahūn booi wargici ger sefi dergi de genembi，dergi ci ger sefi wargi de genembi.taidzu sure beile indahūn i asuki be donjifi，deduhe ba ci ilifi amba sargan jui，juwe haha jui be booi ho š oi horhoi fejile somifi，taidzu sure beile jangkū jafafi，esukiyeme hendume，tule jihengge ainaha niyalma?ainu dosirakū?suwe dosirakū oci bi tucimbi，suwe alime gaisu seme hendufi，fa i beren de jafaha jangkū fesin be tengkifi fa be tucire arame feshelefi uce be tucire de.hūlha golofi burulame genere de.taidzu sure beilei boo i pahai gebungge niyalma ini boo i fai jaka de deduhe be dartai gidalame wafi genehe.
九月内，贼乘夜阴晦，拔太祖住宅栅木潜入时，有犬名汤古哈四顾警吠，太祖觉之，将二男一女匿于柜下，乃执刀大呼曰：“何处贼敢来相犯，汝不入，我即出，毋得退缩。”故将刀柄击窗有声，作由窗而出之势，仍由户出。贼见出势勇猛，皆遁去。时有部落帕海睡于窗下，被贼刺死。
九月一阴晦之夜，贼复潜入，拔太祖淑勒贝勒宅院木栅二根，正欲入时，太祖淑勒贝勒家中有犬名汤古哈，自家西面吠向东面，又自东面吠向西面，太祖淑勒贝勒闻犬之动静，从睡卧处起，将长女及二子藏于屋中角柜下。太祖淑勒贝勒执刀喝道：“外面来者何人？为何不入？尔等不入，吾即出，尔等受死吧！”言毕执刀柄击窗框，作由窗出之势，仍踢门出，贼惊吓，溃逃而去。时太祖淑勒贝勒有包衣名帕海者睡于窗下，被突然刺死。
niowanggiyan bonio aniya aniya biya de，taidzu sure beile neneme hadai cooha be jugūn jorime gajiha，joogiyai hoton i lidai be dailame cooha genere de，nimanggi amba ofi，gaha gebungge dabagan haksan ofi dabaci ojirakū oho manggi，taidzu sure beilei eshete deote cooha bedereki seme tafulaci，taidzu sure beile hendume，lidai musei emu halai ahūn deo bime muse be wame hadai cooha be jugūn jorime gajiha seme marame，dabagan be sacime tangkan arafi，niyalma be ilhi ilhi ilibufi coohai morin be futa hūwaitafi tatame dababufi cooha bargiyafi，lidai hoton de isinaci.
甲申岁正月，太祖起兵征理岱，时值大雪，至噶哈岭，山险，兵难进，太祖之叔暨兄弟辈同劝回兵，太祖曰：“理岱系我同姓，乃忍引他人害我，我岂甘心？”遂凿山为磴，鱼贯而上，将马以索系拽上岭，至理岱城下。
甲申年正月，太祖淑勒贝勒起兵征讨先前为哈达兵指路之兆嘉城理岱，时天降大雪，噶哈岭险峻不能越，太祖淑勒贝勒叔父及诸弟等同劝回兵，太祖淑勒贝勒不从，曰：“理岱乃吾等同姓兄弟，竟指引哈达兵来杀吾等。”遂凿山为阶，令人列次而上，以绳拴战马拽过山岭，收兵，至理岱城。
taidzu sure beilei ilaci mafa soocanggai jui longdun cooha juraka inenggi dorgidari niyalma takūrafi lidai de alanafi，lidai serefi hoton de cooha bargiyafi，buren burdeme alime gaiha manggi.taidzu sure beilei coohai niyalma hendume，serehe ba de adarame afambi?bedereki seme hendure jakade.taidzu sure beile hendume，serere be same jifi ainu bederembi seme uthai tere hoton be kafi afame gaifi.lidai weile be guwebufi wahakū ujifi，cooha bederehe.
有三祖之子龙敦预差人报与理岱，理岱遂聚兵登城，张号待敌。太祖部众曰：“城内有备，何以攻之，不如回兵。”太祖曰：“我明知其有备，必无还理。”督兵攻城，即时克之。宥理岱之死而养之，遂回兵。
太祖淑勒贝勒三祖索长阿之子龙敦，于起兵之日暗中遣人往告理岱，理岱预先知觉，遂收兵于城，吹号待战。太祖淑勒贝勒兵士曰：“有预知之处如何攻得？不如班师。”太祖淑勒贝勒曰：“吾知其有预知而来，何为班师？”围攻其城，克之。赦理岱之罪，不杀而养之，遂回兵。
taidzu sure beilei banirke emei deo samjan gebungge niyalma be ineku longdun šusihiyeme sini non minde bikai，si mini emgi emu hebe ocina sehe manggi，samjan longdun i gisun de dosifi ini uksun i niyalma be gaifi jugūn tosofi，taidzu sure beile i meye gahašan hashū be waha.tere be taidzu sure beile donjifi meyei giran be ganaki seme cooha isabuci，uksun i ahūnte deote gemu emu hebei wafi yaya generakū oho manggi.taidzu sure beile ini udu gucu be gaifi geneki sere de.
龙敦唆萨木占曰（萨木占乃太祖庶母之弟）：“尔妹见在我家，汝可与我同谋杀噶哈善（噶哈善，太祖妹夫）。”萨木占听其言，带领族人遮杀于路。太祖闻之，聚众往寻其尸，兄弟中皆与龙敦同谋，竟无同往者。太祖带数人往寻之。
龙敦又挑唆太祖淑勒贝勒继母弟萨木占曰：“尔妹在吾处，尔可与我同谋。”萨木占听龙敦之言，率族人将太祖淑勒贝勒妹夫噶哈善拦路截杀。太祖淑勒贝勒闻之，欲聚兵取妹夫尸首，族中兄弟皆为同谋截杀者，无人同去。太祖淑勒贝勒率从者数人欲往。
nimalan hoton i uksun i eshen lengdun tafulame hendume，musei uksun i niyalma simbe ehe gūnirakū oci，sini meye be ainu wambihe?si ume genere，simbe yaka waki seme gūniha bi ayoo sehe manggi.taidzu sure beile uksin etufi morin yalufi，hecen i julergi hetu ala de genefi，beri tatame amasi julesi jilidame leofi，amasi gašan de jifi hendume，mimbe waki sere niyalma te tucinu seme hendufi，meyei giran be ganafi gajici，taidzu sure beile be waki sehe niyalma yaya geleme tucikekū，taidzu sure beile sadun halai meyei giran be ini boo de dosimbufi，ini etuhe etuku mahala gūlha be etubufi giran be dorolome sindaha.
族叔尼玛兰城主棱敦止之曰：“族人若不怨汝，焉肯杀汝妹夫？汝且勿往，恐被人害。”太祖大怒，遂披甲跃马，登城南横岗，弯弓盘旋，复回城内，大呼曰：“有杀吾者可速出！”族人皆惧，无敢出者，太祖取其尸，竟纳入室中，解衣服靴帽，厚葬之。
尼玛兰城族叔棱敦劝道：“我等族人若不念汝之恶，为何杀汝妹夫？汝勿去，吾恐汝将遇害。”太祖淑勒贝勒遂披甲上马，往城南横岗而去，拉弓来回怒驰，复回寨中，曰：“有欲杀我者今可出矣。”言毕取妹夫尸首，欲杀太祖淑勒贝勒之人皆畏惧不敢出，太祖淑勒贝勒将异姓亲戚妹夫尸首纳入家中，解其所穿衣服靴帽，将尸首以礼厚葬。
tere aniya juwari ujui biya de，taidzu sure beile emu dobori deduhe manggi，tule niyalma asuki be donjifi juse be jailabufi，beri sirdan jafafi jangkū ashafi fujin be tule genere arame ini beye be fujin de daldafi emu niyalmai gese obufi booi wargi hūlan i jakade genefi，fujin be tule genehe de arame tebufi boo de unggifi，sure beile ini beye tutafi tuwaci，abka luk seme tulhun ofi umai saburakū iniha bici.hūlha dosime jime hūlan i jakade isinjirengge，abka talkiyan talkiyafi talkiyan i elden de hūlhai hanci isinjiha be taidzu sure beile teni sabufi，jangkūi genceheleme tuhebifi booi niyalma be hūlafi gidame jafaha manggi.
四月内，太祖睡至夜半，闻门外有步履声，即起，佩刀执弓，将子女藏于僻处，令后故意如厕，太祖紧随，以后体蔽己身，潜伏于烟突侧，后即回室。是夜阴晦，忽电光一烛，见一贼将至，太祖以刀背击仆，喝令家人缚之。
是年夏四月（注：满文“夏季的头月”，即四月。），一天夜间，太祖淑勒贝勒睡后，闻外面有人之动静，遂将子女藏起，执弓箭，佩长刀，令福金故意如厕，自己藏于福金身后，似一人状，至房屋西面烟筒处，福金故作如厕后即回室，淑勒贝勒留下观视，天忽阴晦，浑然不见，遂止步。贼入，至烟筒，天闪电，太祖淑勒贝勒借电光始见贼之将近，即以刀背击仆，呼包衣人压缚之。
booi loohan gebungge niyalma hendume，ere hūlha be jafafi ainambi?waki dere sehe manggi.taidzu sure beile dolo gūnime，ere hūlha be waci，hūlhai ejen minde iletuleme dain ombi，dain oci，mini cooha komso，taka iletulefi ainambi seme taidzu sure beile jortai hendume，ere hūlha ainci mini ihan hūlhame jihebidere seme henduhe manggi，tere hūlha jabume，bi ihan hūlhajiha mujangga sere jakade.loohan hendume，ere hūlha holtome hendumbi，cohome simbe wame jihebikai.ere be waki dere seci.taidzu sure beile ojirakū hendume，ihan hūlhame jihe mujangga oci，sindafi unggi seme，tere hūlha be sindafi unggihe.
家人洛汉等言：“缚之何用？当杀之。”太祖暗思：“贼必有主，若杀之，其主必以杀人为名，加兵于我，自料兵少难敌。”乃佯言曰：“尔必来偷牛。”其贼答以偷牛是实，并无他意。洛汉又言：“此贼实害我主，诈言偷牛，可杀之，以戒后人。”太祖曰：“此贼实系偷牛，谅无别意。”遂释之。
包衣洛汉曰：“此贼缚之何为？当杀之。”太祖淑勒贝勒暗想：“若杀此贼，贼主必明目张胆来征我，若交战，我兵少，何必逞一时之强？”乃佯言曰：“此贼想是来偷我牛也。”贼答曰：“吾果真来偷牛。”洛汉曰：“此贼说谎，彼专来杀汝，宜杀之。”太祖淑勒贝勒不从，曰：“若果来偷牛，释之可也。”遂释之，遣回。
juwari dulimbai biya de，taidzu sure beile emu dobori deduci，booi emu hehe jun de tefi hiyabun dabure mukiyerelame umai dedurakū oho manggi，taidzu sure beile gūnime，ere hehe baibi ainu dedurakū tehebi arbun faijuma seme deduhe ba ci ilifi dolo foholon uksin etufi oilo hehesi cuba etufi，jangkū ashafi beri sirdan be gala de jafafi tule genere de arame boo ci tucifi hūlan i jakade ilifi tuwaci，hūwai dukai dalba de hashan akū funtuhu ba de hashan ci majige deken，niyalmai ujui adali sabufi，dacilame tuwaci abka tulhun ofi jai sabuhakū.sirdan solbifi iliha bici，abka geli talkiyan talkiyafi，talkiyan i elden de tuwaci，hūlha hanci isinjihabi，tere solbiha sirdan i gabtara jakade，hūlha mehume ubaliyafi meiren i jakai etuku kalumime goiha manggi，tere hūlha burulame sujure be taidzu sure beile bošome amcanafi gabtara jakade，hūlhai juwe bethe siderime goifi tuheke manggi，uju be jangkūi henceheleme liyeliyebufi jafafi huthufi tantara de.
五月，太祖夜宿，有侍婢不寐，在灶燃灯，忽燃忽灭，太祖见而疑之。乃著短甲于服内，持弓刀，作外便状，至烟突侧，见排栅空处隐隐有人形，露其首，恍惚不真，详视之，则无矣。时天色甚晦，忽有电光，见贼已逼近，遂发一矢，被贼躲过，中其肩衣而走，复追射一矢，穿贼两足，以刀背击其首，昏绝于地，遂缚之。
夏五月（注：满文“夏季中间月份”，即五月。）一夜，太祖淑勒贝勒睡，家中一侍女坐于灶上点灯，时燃时灭，竟不睡。太祖淑勒贝勒默思，此女子何故不睡，见势可疑，遂自睡卧处起，内服短甲，外穿女褂，佩刀，手执弓箭，故作出恭状，自屋内出，至烟筒处立而观之，见院门旁木栅空缺处微微露出身影，状似人头，详视之，因天暗又不见。遂搭箭上弦，天又闪电，借电光一看，贼已逼近，即以上弦之箭射之，贼俯身躲过，中其肩衣，穿透之，贼败逃，太祖淑勒贝勒追射之，贼双足中箭仆倒于地，遂以刀背击贼首至昏厥，擒拿捆缚，责打之。
buya deote gucuse，booi niyalma gemu ere hūlha be tantara ainambi，waki dere seci，taidzu sure beile ojirakū hendume，ere be waha de erei ejen ini niyalma be waha seme iletu dain ofi musei jekui eye be gemu fetefi gamambi，jetere jeku akū oci musei jušen gemu ubašambi kai.jušen ubašaci musei beyei teile oho manggi，hoton be kaha de adarame eljembi?muse de sirdan udu bi?ere be waha de，gurun gemu muse be neneme dain deribuhe sembikai seme hendufi，jafaha isu gebungge hūlha be sindafi unggihe.
有弟兄亲族俱至，言挞之无益，不如杀之，太祖曰：“我若杀之，其主假杀人为名，必来加兵掠我粮石，粮石被掠，部属缺食，必至叛散。部落散则孤立矣。彼必乘虚来攻。我等弓箭器械不足，何以御敌？又恐别部议我杀人启衅，不如释之为便。”遂纵之，其贼名义苏。
诸幼弟从者及包衣人等咸曰：“此贼挞之何为？当杀之。”太祖淑勒贝勒不从，曰：“若杀之，其主必以杀其人为名，发兵来战，将吾等粮窖尽数掘走，若无吃食，吾等诸申皆反矣。诸申尽反，只余吾等自身，有人围城如何抵御？吾等箭有多少？若杀此贼，国人俱以为吾等先挑起战争也。”遂释拿获之贼名义苏者。
taidzu sure beile ninggun biya de duin tanggū cooha be gaifi ini meye be waha namjan，samjan，nesin，wanjigan be dailame genefi，mardun gebungge šancin be afara de，tere šancin alin i ninggude arafi haksan ehe ofi afara de ilan kalka be adafi ibeme gamafi，hafirahūn ba de isinaha manggi，emu kalka be juleri obufi，juwe kalka be amala obuha.hoton i hanci juwe dai dube de isiname ba geli hafirahūn ofi ilan kalka be siran siran i ilibufi afara de.
六月，太祖为噶哈善复仇，率兵四百往攻纳木占、萨木占、纳申、完济汉，直抵玛尔墩山下，见山势陡峻，乃以战车三辆并进，路渐隘，一车前进，二车随之。将近城下，路愈隘，令三车前后联络上攻。
六月，太祖淑勒贝勒领兵四百，往征杀其妹夫之纳木占、萨木占、讷申、完济汉。进攻玛尔墩山寨时，因其寨筑于山顶，形势险峻，乃以战车三辆并进，及至窄处，以一车前进，二车随之。将近城下，路又渐窄，遂以三车前后联络上攻。
hoton i niyalma wehe maktara，coban i denggere de julergi kalka garjafi，julergi kalkai cooha jai kalka de bederehe，jai kalka geli garjafi ilaci kalka de bederefi，afara coohai niyalma emu kalka de daldara šolo akū ofi gemu uju somime ukafi afame muterakū bisire de.taidzu sure beile hoton i juwe siden gidai maktaci isinara bade suksahai gese mukdehen de bethe dalime ilifi gabtara jakade，hoton i ejen nesin i dere goifi šan teri tucike，jai duin niyalma be gabtame tuhebuhe，tereci hoton i cooha amasi bederehe manggi.
城上飞石击之，复用木撞其车，前车被摧，后车相继，二车俱坏，众皆蔽身于一车之后，缩首不能上攻。太祖奋勇当前，距城丈许，乃蔽于木桩后，射一矢，正中纳申之面，直贯其耳，复射四人，俱仆，城上兵皆却。
城上人抛石、掷木杆击之，前车被毁，前车之兵撤回次车，次车复被摧毁，即撤回第三车，进攻之兵皆蔽于一车，毫无空隙，缩首而逃，不能上攻。时太祖淑勒贝勒距城一箭之地，隐足立于一大腿状之木桩后，射之，正中城主讷申之面，穿耳出，又射仆四人，于是城上兵皆却。
taidzu sure beile ini cooha be amasi bederebufi，hoton be kafi hoton i dorgi niyalma be muke gaiburakū ilan inenggi kafi afafi，duici dobori coohai niyalma be bethe niohušulebufi hada be tuhašame dosimbifi šancin be gaiha.tere šancin i ejen nesin，wanjigan burulame tucifi，jaifiyan gebungge bade genehe.
太祖令兵稍退，远围之，绝其汲路，进攻三日。至四日夜，密令兵跣足登山袭破之。纳申、完济汉弃城走界藩，遂取其城而回。
太祖淑勒贝勒令其兵退，围城，使城内人不得汲水，围攻三日，第四日夜，命兵士赤足越山而入，取其寨。寨主讷申、完济汉逃出，去往界藩。
tere fonde donggoi aiman i beise acafi hebedeme，neneme ninggutai beise hadai wan han de cooha baifi，muse be dailafi，ududu gašan be gamaha，te ninggutai beise hadai gurun de dain ohobi，ere ucuri ninggutai beise be dailaki seme sirdan be jabjan de hatafi bisire de.donggoi aiman i niyalma ceni dolo facuhūraha manggi.
时栋鄂部众部长相议曰：“昔六王族众借哈达兵，掠我数寨，今彼与哈达国已成仇隙，我等乘此机会，宜往报仇。”遂以蟒血淬箭以备用。其后，部中自相扰乱。
彼时，栋鄂部诸部长会商，曰：“昔六王族众借哈达万汗兵征伐吾等，夺数寨，今彼与哈达国已成仇，宜趁此机会征伐之。”遂以蟒血淬箭。后栋鄂部内乱。
taidzu sure beile donjifi ceni dolo dain oho ucuri dailaki seme hebešere de，geren ambasa tafulame encu golo de cooha geneci ojirakū，jabšaci sain，ufaraha de ainara sehe manggi，taidzu sure beile hendume，ere facuhūn i ucuri muse nenderakū ofi，tere aikabade hebe acafi dasame sain oho de，muse be geli dailambikai sehe manggi，geren ambasa gemu gisun dahaha.
太祖闻之，谓诸将曰：“栋鄂部自乱，我辈宜乘时往攻。”诸将谏曰：“兵不可轻入他人之境，胜则可，倘有疏失，奈何？”太祖曰：“我不先发，倘彼重相和睦，必加兵于我矣。”众皆从之。
太祖淑勒贝勒闻之，议曰：“宜趁其内乱之机征讨之。”众臣谏曰：“兵不可轻去他部，侥幸得胜则好，倘有失误，又当如何？”太祖淑勒贝勒曰：“我等若不趁此内乱之机，先发制人，倘若彼等相谋和好矣，必复来征吾等。”众臣皆从其言。
tereci uyun biya de，taidzu sure beile sunja tanggū cooha be gaifi donggoi aiman i ejen ahai bayan be dailame geneci，ahai bayan duin tanggū cooha be gaifi ini tehe hecen i duka yaksifi alime gaiha.taidzu sure beilei cooha ahai bayan i cigida hoton be kafi afame，hoton i matun，gašan i boo be gemu tuwa sindafi baha isika manggi，abka amban nimanggi nimarara jakade，afara be nakafi bedereme jidere de geren cooha be juleri unggifi，taidzu sure beile ini beye juwan juwe niyalma be gaifi，tuwai šanggiyan i dolo buksifi bisire de.hoton i niyalma jihe cooha bederehe seme cooha tucike，tere tucike cooha be taidzu sure beile buksiha baci holkon de tucifi amasi gidafi，duin niyalma be waha，juwe uksin baha，tereci cooha bedereme jidere de.
于九月内，太祖率兵五百，往攻栋鄂部长阿海，阿海聚兵四百，闭城以待。太祖兵至，围阿海所居吉达城，将城上悬楼并城外房屋尽焚之。城将陷，会大雪，遂罢攻，令兵先行，太祖带十二人伏于火烟笼罩之处。城内以为兵退，乃遣军出城，太祖突出，破其众，斩四人，获甲二副而回。
九月，太祖淑勒贝勒领兵五百，往征栋鄂部部长阿海巴彦，阿海巴彦率兵四百，闭其所居之城城门以待。太祖淑勒贝勒兵围攻阿海巴彦所居齐吉达城，放火尽焚城上悬楼及村中房舍。将要克城时，天降大雪，遂罢攻回师，令众兵先行，太祖淑勒贝勒亲率十二人埋伏于火烟之中。城中人以为来兵已撤，乃遣兵出，太祖淑勒贝勒忽从埋伏之地出，大败出城之兵，杀四人，获二甲，遂班师。
wanggiyai aiman i amban sunjacin guwanggun taidzu sure beile de acanjifi hendume，mimbe onggolo bai niyalma afaha bihe，beile cooha aisilafi mini batangga onggoloi niyalma be efuleki seme baiha manggi，taidzu sure beile emgeri jihe de ere golo be manabuki seme gūnifi，uthai sunjacin guwanggun de cooha dafi dobori dulime geneci.sunjacin guwanggun i ahūn i jui daidu mergen dorgidari niyalma takūrafi，onggolo de alanafi，onggoloi niyalma serefi cooha be gemu hoton de bargiyahabi.
时有完颜部内一人名逊扎秦光衮谒太祖曰：“吾曾被翁鄂洛处人所擒，乞贝勒助一旅之师，为我雪仇。”太祖闻其言默思：“吾既兴兵至此，当乘兹以勘定一方。”遂与逊扎秦光衮星夜前进。有光衮兄子岱度，密令人往送消息，翁鄂洛人知之，遂敛兵于城。
时完颜部大臣逊扎秦光衮会太祖淑勒贝勒，恳求曰：“吾曾为翁鄂洛处人所擒，请贝勒出兵助我灭仇人翁鄂洛人。”太祖淑勒贝勒默思：“吾既来，当破此地。”遂出兵助逊扎秦光衮，连夜前去。逊扎秦光衮兄长之子岱度墨尔根暗中遣人往告翁鄂洛人，翁鄂洛人知之，尽收兵于城。
taidzu sure beile cooha gaifi onggoloi hoton be afame gašan i boo hoton i matun be gemu tuwa sindafi.taidzu sure beilei beye boo i ninggu de tafafi mulu de aktalame yalufi hoton i dorgi niyalma be gabtara de，hoton i dorgi orguni gebungge niyalma gabtaha sirdan de taidzu sure beile i uju goifi saca fondojofi yali emu urhun daha.taidzu sure beile sirdan be tatame gaifi，tere sirdan i batai niyalma sujume genere be booi hūlan i juwe siden be arcame gabtafi，juwe suksaha siderime goifi sirdan i sasa tuheke.
太祖兵临城下，攻之，焚其悬楼并周城房屋。太祖登房，跨脊上，射城内之人，被城内鄂尔果尼一箭正中太祖首，透盔伤肉，深指许。太祖拔箭，见城内一人奔走于烟突僻处，太祖即以拔之箭射之，穿两腿，应弦而倒。
太祖淑勒贝勒率兵攻翁鄂洛城，放火尽焚寨中房舍并城上悬楼。太祖淑勒贝勒亲上房顶，跨骑于屋脊上，射城中人，城内有名鄂尔果尼者射中太祖淑勒贝勒首，穿透盔甲伤肉，深约一指。太祖淑勒贝勒拔箭，见一敌人奔走于房屋烟筒之间，即以拔之箭射之，敌人双腿齐中箭而倒。
taidzu sure beile ujui feyei senggi eyeme bethei fatan de isinacibe，geli bedererakū jing afara de.tuwai šanggiyan i dolori loko gebungge niyalma daldame jifi，sure beile be gabtara jakade meifen goifi kiyab seme guwenme sirdan hadaha，taidzu sure beile ini meifen de hadaha sirdan be gocime gaici asui monggon hūsikū de sirdan fodorofi juwe watan banjifi yali juwe farsi dahame jihe.
太祖箭伤，血流至足，犹弯射不已。时一人名洛科，乘火烟暗发一矢，正中太祖项，镞卷如钩，拔出带肉两块（项下有锁子围领，矢中有声，镞分如双钩）。
太祖淑勒贝勒首伤之血流至足底，犹不退，只管攻战。有名洛科者隐于火烟中而来，射淑勒贝勒，正中其项，箭急如钉，太祖淑勒贝勒拔出钉于项上之箭（项下有锁子围脖，箭中之，生倒须钩二），带出肉两块。
taidzu sure beilei feye baha be ini coohai niyalma safi okdome jifi，booi ninggu de tafufi yarume gamaki serede，taidzu sure beile hendume，suwe ume jidere bata sererahū，bi elhei ebure seme hendufi，monggon i senggi gabtarai gese tucire babe emu galai šoforome jafafi beiri nikeme boo i ningguci elhei ebufi，juwe niyalma i meiren de nikefi jidere de gūwaliyašame tuheke，geren ambasa gemu gasandume.aituha manggi，feye be hūwaitaci senggi ilirakū gūwaliyandara aiturelame，aituha dari muke omime，emu inenggi emu dobori otolo senggi ilirakū，monggon i feye be sencehei gese hūwaitafi，jai inenggi honin erin de senggi teni iliha.tereci bahara isika hoton be waliyafi cooha bedereme jihe.
众见太祖被伤，俱登屋欲扶回，太祖曰：“尔等勿得近前，恐敌知觉，待我从容自下。”项血涌出，太祖以手揾箭眼，拄弓下屋，伏二人肩上，昏仆于地，诸将懊悔不已。及复苏，将箭痕裹束，厚数寸，昼夜血犹不止，昏迷累次，每苏时辄饮水，至次日未时其血方止。于是弃将得之城而回。
其兵众见太祖淑勒贝勒受伤，遂来迎，登屋顶欲扶回，太祖淑勒贝勒曰：“尔等勿来，恐敌知晓，待我从容自下。”一手揾项血喷射之处，拄弓自屋上从容而下，倚二人肩上，仆于地，众臣皆悔。及醒，将伤口拴住，血犹不止，昏迷复醒，如此数次，每醒即饮水，至一昼一夜，血仍不止，乃将项上伤口裹束，次日未时血流方止。于是弃将得之城而回。